Śladami marszałka Mannerheima w Polsce 1889-1919

Wystawa 8.06-28.06 2017

Carl Gustaf emil Mannerheim
4 czerwca 1867 – 27 stycznia 1951

Baron, wódz, regent, marszałek, prezydent.
Znany w świecie i powszechnie szanowany mąż stanu.
Niekwestionowany bohater narodu fińskiego.

Zaczynał jako wybitny generał w służbie cara Mikołaja II, miał szansę zostać przywódcą armii carskiej, gdyby ta przetrwała rewolucję 1917 roku. Światową sławę i międzynarodowe uznanie zdobył jako mąż stanu, marszałek i wódz sił zbrojnych Finlandii, obrońca niepodległości swego kraju w różnych okresach burzliwej historii XX wieku.

Wsławił się wybitnym talentem przywódczym oraz niezwykłą strategią polityczną, szczególnie podczas II wojny światowej, a także skuteczną obroną Finlandii w wojnie zimowej oraz wojnie kontynuacyjnej w latach 1939–1944. Ze względu na swoje osiągnięcia w walce o utrwalenie niepodległości Finlandii często porównywany jest do marszałka Józefa Piłsudskiego.

W Polsce spędził ponad 7 lat, które po latach wspominał jako najszczęśliwczy okres życia.

***

C.G. Mannerheim po raz pierwszy zawitał do Polski w 1889 roku, gdy po szkole oficerskiej został skierowany do 15. Aleksandryjskiego Pułku Dragonów, stacjonującego w Kaliszu. Wówczas były to tereny strzeżone przez wojska carskie przy niemieckiej granicy.

Niespełna dwa lata później, po przeniesieniu do Sankt Petersburga, życie Mannerheima nabrało tempa. Nareszcie służył w prestiżowej formacji, Pułku Kawalergardów Gwardii Jej Wysokości Marii Fiodorowny. W 1892 roku poślubił Anastazję Arapową, córkę generała, oberpolicmajstra moskiewskiego. Wkrótce narodziły się dwie córki i posypały się awanse. Mannerheim za pośrednictwem polskich oficerów w armii carskiej zetknął się z polską arystokracją, która miała zwyczaj spędzać  zimę w Sankt Petersburgu.

W 1909 roku w uznaniu zasług w wojnie japońskiej oraz na misji w Azji Środkowej i Chinach Mannerheim dostał swój pierwszy pułk. car mianował go dowódcą 13. Włodzimierskiego Pułku Ułanów w Nowomińsku (obecnie Mińsku Mazowieckim). Młody, ambitny dowódca, korzystając z doświadczenia wojennego, jedną z najgorszych jednostek w okręgu uczynił jedną z najlepszych. Ten sukces zaowocował kolejnym oszałamiającym awansem.Otrzymał stopień generała majora i komendę nad Pułkiem Ułanówn Gwardii Przybocznej J.C.M. w Warszawie.

Tu prowadził bujne życie towarzyskie wśród polskich elit, co nie było dobrze widziane w kręgach wojskowych, lecz jako fińskiemu baronowi wybaczano mu to. Z Polakami zaś znajdował wspólny język jako Fin, przybysz z kraju, gdzie również w owym czasie nasilała się rusyfikacja i represje. Był zdeklarowanym przeciwnikiem polityki rusyfikacji w jego własnym kraju i doskonale rozumiał sytuację Polaków.

W Polsce Mannerheim czuł się znakomicie, kiedy więc zaproponowano mu przyjęcie prestiżowej nomnacji na dowódcę 2. Brygady Kirasjerów w Carskim Siole – odmówił. Wolał pozostać w Warszawie.

Wkrótce po przybyciu do Warszawy Mannerheim został przyjęty do elitarnego Klubu Myśliwskiego gdzie prócz życia towarzyskiego prowadzono ważne rozmowy o stanie państwa, Polski, której wówczas nie było na mapach świata. Pośród tych rozmów ukorzeniał się fiński patriotyzm Mannerheima, który zaowocował jego poźniejszą karierą obrońcy niepodległości Finlandii.

O szczególnej pozycji Mannerheia najlepiej świadzy fakt,że gdy że gdy po odzyskaniu przez Polskę niepodległości usunięto z listy członków klubu wszystkich carskich oficerów, Mannerheim jako jedyny z nich nie został usuniety. Zamoyscy, Lubomirscy, Braniccy, Potoccy, Radziwiłłowie, Tyszkiewiczowie, Wielopolscy i inne zacne polskie rody zaliczały barona Mannerheima do grona przyjaciół. Był chętnie zapraszany do ich rezydencji, ale lubił też spotykać się z nimi w warszawskich lokalach, na wyścigach konnych i polowaniach.

Mannerheim szczególnie cenił towarzystwo polskich dam, pięknych, wykształconych, niezależnych, umiejących w dyskusji bronić swoich racji. Takich kobiet brakowało mu w Sankt Petersburgu. Dzięki pamietnikom księżnej Marii Lubomirskiej oraz zachowanym listom do dziś przetrwała wiedza o jej i Mannerheima wielkiej przyjaźni. Listy Marii Lubomirskiej miały dla Mannerheima szczególne znaczenie w czasie I wojny światowej, gdy walczył na Froncie Wscodnim na polskich terenach, a potem w Karpatach i Rumunii.

Konie i polowania to dwie wielkie pasje Mannerheima. Często towarzyszył carowi Mikołajowi II i jego rodzinie w wyprawach myśliwskich. Ulubione tereny łowieckie w Polsce to okolice Spały, Uniejów i Białowieża. Do dziś zachowały się zdjęcia, niektóre trofea myśliwskie i pomnik żubra w Spale. To właśnie tu, w Spale w 1912 roku Mannerheim otrzymał nominację na generała świty cesarskiej, co było dla niego wielkim zaszczytem.

Wszystkie te zaszczyty jednak straciły swoją wartość wraz z wybuchem rewolucji w Rosji. Z chwilą abdykacji cara Mikołaja II Mannerheim uznał iż jest zwolniony z danej przysięgi wojskowej. Wkrótce potem skrystalizowała się też myśl, że od tej chwili misją Mannerheima staje się obrona niepodległości jego ojczyzny, Finlandii.

W 1919 roku rozważał wraz z Józefem Piłsudskim koncepcję Międzymorza i, co ważne dla nas, Polaków, to właśnie Mannerheim wraz z parlamentem i rządem Finlandii uznał w 1918 roku niepodległość Polski.

Mannerheim pomógł wielu Polakom dzięki kontaktom z Niemcami w czasie II wojny światowej oraz swej pozycji po wojnie zimowej. W fińskich archiwach odnaleziono listy z prośbą o pomoc i listy z podziękowaniami. Niektóre z nich dotyczyły bardzo osobistych sytuacji, inne odnosiły się do próby udzielenia pomocy grupom Polaków. Pomagał też jeńcom wojennym, Polakom z Armii Radzieckiej zgrupowanym na terenie Finlandii oraz polskim woluntariuszom na Litwie pragnącym włączyć się do działań wojny zimowej po stronie fińskiej. Jednym i drugim groziła wywózka na Syberię.

Rząd Finlandii proklamował niepodległość 6 grudnia 1917 roku. Był to jednak moment, gdy trzeba było podjąć walkę o niepodległość. W kraju nadal stacjonowało pięćdziesiąt tysięcy żołnierzy armii carskiej, którzy w znacznej części przeszli na stronę bolszewików. Finlandii groziło rychłe wchłonięcie w granice Rosji Sowieckiej. W tej sytuacji Mannerheim ze swym wybitnym doświadczeniem wojskowym stał się mężem opatrznościowym narodu fińskiego. Do dziś Mannerheim uważany jest powszechnie za największego bohatera narodowego w historii Finlandii.

Dodaj do zakładek Link.

Komentarze są wyłączone.