STOLICA nr 8-9/2023
Co w najnowszej STOLICY
WARSZAWA WSPÓŁCZESNA
6 Trzydzieści lat minęło… – Ewa Kielak-Ciemniewska
[…] Obrysy dawnych kamienic powstaną z wielkoformatowych płyt kamiennych w różnych wybarwieniach: szarym i czerwonym. […] Na temat ujętych w mpzp budynków po drugiej stronie placu Defilad, obecnie Centralnego, od strony ulicy Marszałkowskiej naprzeciw MSN, nic jeszcze nie wiadomo. […] Trwają natomiast prace projektowe i przygotowawcze do robót przy kolejnych etapach programu Nowe Centrum Warszawy […]
7 Czy Warszawa będzie miała nową politykę rozwoju przestrzennego – Grzegorz A. Buczek
Dużym zaskoczeniem była konferencja prasowa przeprowadzona 4 sierpnia, podczas której przedstawiciele prezydenta Warszawy i projektanci studium poinformowali, że ze względu na radykalne zmiany przepisów ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, ustalające konieczność zastąpienia do końca 2025 r. dokumentu polityki przestrzennej tzw. planem ogólnym miasta, prace nad projektem studium nie będą kontynuowane.
10 Przypadek Muranowa – Tadeusz Michalski
Jest coś, co łączy wszystkie części Muranowa, coś niematerialnego: pustka między blokami, uczucie braku, to „miejsce-po-getcie”. Jeszcze jeden, najsilniejszy chyba, element ducha tego miejsca. Tu było getto. Miejsce zbrodni na ludziach i na mieście, które zostało zgładzone. Ciasne podwórka Dzielnicy Północnej, korytarze ulic, szyldy, sklepiki, knajpy, kramy i targowiska, a na nich krzyki handlarzy w mieszających się językach. Relikty tego nieistniejącego od 80 lat świata ukazują się zawsze, kiedy na Muranowie wbije się łopatę w ziemię.
17 Ślady życia – o badaniach archeologicznych na terenie warszawskiego getta – Jacek Konik
Kiedy w 2021 r. na terenie getta rozpoczęli pracę archeolodzy i gdy wydobyto na światło dzienne relikty przedwojennej Dzielnicy Północnej, w sposób namacalny można było się przekonać, że w Warszawie istnieje nie jedno miasto, lecz są dwa. Jest to nowoczesne, rozwijające się, po którym na co dzień się poruszamy, i to drugie, śpiące, zamknięte w podziemnej kapsule czasu, które dzięki badaniom archeologicznym budzi się, oddając współczesności opowieść o ludziach skazanych najpierw na śmierć, a potem na zapomnienie.
ODPOCZNIJ NA MAZOWSZU
20 Wokół historycznego Mazowsza, cz. 13 – o kulturze artystycznej regionu – Michał Wardzyński
Pokonując skomplikowaną trasę, bocznymi drogami przez Otrębusy i Komorów, a następnie 12 km na południowy wschód, osiągniemy wieś Pęcice, rozłożoną na brzegu doliny rzeki Utraty. Obok znakomitego dzieła późnego klasycyzmu warszawskiego – wzniesionego w latach 1808-1809 jako siedziba loży masońskiej pałacu według projektu arch. Friedricha Albrechta Lessla z Drezna (1767-1822) – celem naszej wizyty jest kościół parafialny.
HISTORIA
32 Stare miasto znane i nieznane – pierzeja Zakrzewskiego – Adrian Sobieszczański
Kamienica nr 3 należała do cyrulika królewskiego Jerzego Juchta, co zaowocowało nadaniem jej nazwy Pod Cyrulikiem.Na przestrzeni wieków cyrulików nazywano też balwierzami i golibrodami. Zawodowo zajmowali się goleniem i strzyżeniem, ale parali się też medycyną, posługując się nierzadko wiedzą ludową. Oczyszczali wrzody, opatrywali rany, nastawiali złamania, a czasami przeprowadzali niezbyt skomplikowane operacje. Najczęściej byli kojarzeni ze stawianiem pijawek i upuszczaniem juchy, czyli krwi […]
38 Królewska na bogato – od baroku do modernizmu – Piotr Otrębski
Pałac Kronenberga bez wątpienia stawiał wysokie wymagania okolicznej zabudowie, toteż w pierwszej dekadzie XX w. na sąsiedniej posesji, przy pl. Małachowskiego 2, powstała okazała wczesnomodernistyczna kamienica projektu Jana Heuricha syna i Artura Goebla. Istniejący do dziś budynek przewyższał pałac, kontrast nie był jednak tak wyraźny, jak w przypadku innego obiektu – piętrowego modernistycznego gmachu Instytutu Propagandy Sztuki pod adresem ul. Królewska 13. […]
43 Pozostał w naszej pamięci – wspomnienie o kustoszu Kazimierzu Broklu – Bożena Radzio
17 września 1939 r. od wczesnych godzin porannych artyleria niemiecka prowadziła silny ostrzał Starego Miasta połączony z atakami lotniczymi. Zamek Królewski został ogarnięty przez potężny pożar. Natychmiast podjęto akcję gaszenia ognia. […]rozpoczęto ratowanie bezcennych zbiorów sztuki zgromadzonych w Zamku. Akcją kierował Brokl, który osobiście wynosił zbiory z zagrożonych sal. Około godz. 11, po wyjściu ze Schodów Wielkichna dziedziniec Zamku, został śmiertelnie raniony odłamkiem pocisku.
46 Przyjaciele cery i urody – Adrian Sobieszczański
52 Zanim został zburzony – o życiu w pałacu Brühla przed wybuchem i w trakcie II wojny Jerzy S. Majewski
Gospodarzem pałacu był szef MSZ Józef Beck, lecz na przyjęciach pierwsze skrzypce grała jego żona Jadwiga Beckowa. Ambitna, dobrze wykształcona, mówiła płynnie po francusku, znała też włoski i niemiecki. Obyta, perfekcyjnie opanowała etykietę. Miała wyczucie stylu. Doskonale poruszała się w świecie europejskiego high life’u, zarówno w pałacach arystokratów, w kręgach dyplomatycznych, jak i na dworach królewskich. […] przedwojenny świat polskich elit, wytworny, błyskotliwy, strojny o gładkim sposobie bycia został zastąpiony przez nowy w żółtawych mundurach SA oraz zielonkawo-błękitnych krzykliwych urzędników okupacyjnych.
62 Fabryki broni pod bokiem okupanta – Andrzej Rogiński
KULTURA
64 Robię, co mogę – z Olgierdem Łukaszewiczem rozmawia Ewa Sośnicka-Wojciechowska
Kiedy mnie wnuk zapyta: „Dziadku, gdzie byłeś, co robiłeś w czasie, gdy zaczęliśmy się odsuwać od Unii?”, będę mógł odpowiedzieć mu z czystym sumieniem: „Robiłem, co mogłem”.
66 Notatnik warszawski / 70 Stolica czyta: Rzecz o Starzyńskim / 70 Duchy w drogerii – Paweł Dunin-Wąsowicz / 72 O Niepodległości w książkach – Rafał Skąpski / 74 Wszystko o siedzibie PAN – Jerzy S. Majewski
ROK POWSTNIA STYCZNIOWEGO
78 Drugi książę Konstanty – Lech Królikowski
81 Dzień był ciepły, słoneczny, cichy… – Katarzyna Dzierzbicka
Komisja Sądu Wojennego zezwoliła Trauguttowi na pisanie listów z więziennej celi. Korespondencja przywódcy powstania styczniowego była pełna wyrazów miłości do żony Antoniny i ich dzieci.
WARSZAWIANKI
84 Emilia Bloch, filantropka i społeczniczka – Ewa Małkowska-Bieniek
Inicjatywą, w którą Emilia Bloch zaangażowała się najdłużej i najaktywniej, było stworzenie domu opieki nad niezdolnymi do pracy nauczycielkami. […]Koszt nabycia gruntu w Zielonce pokryli Blochowie.
Felietony: 92 Pierścień Gygiesa – Przemysław Śmiech/93 Niezapomniani – Jacek Fedorowicz/94 Pawilon Syreni Śpiew – Patrycja Jastrzębska
