14 kwietnia 2022 roku, w Muzeum Niepodległości w Warszawie, o godz. 9.00, odbędzie się Ogólnopolska Interdyscyplinarna Konferencja Naukowa „Warszawo ma… 79 rocznica powstania w getcie warszawskim”. Gościem honorowym wydarzenia będzie Krystyna Budnicka, polska działaczka społeczna pochodzenia żydowskiego, członkini Stowarzyszenia Dzieci Holocaustu, honorowa obywatelka miasta stołecznego Warszawy.
W roku 2022 przypada 79. rocznica wybuchu powstania w getcie warszawskim. Powstanie kwietniowe było największym zbrojnym zrywem Żydów podczas II wojny światowej, a zarazem pierwszym powstaniem miejskim w okupowanej Europie. W utworzonym w 1940 r. getcie warszawskim Niemcy zamknęli ponad 400 tys. Żydów; dziesiątki tysięcy z nich zmarły z chorób i głodu. 22 lipca 1942 r. Niemcy rozpoczęli deportację więźniów getta do obozu zagłady w Treblince. Zginęło tam niemal 300 tys. warszawskich Żydów. Jesienią 1942 r. w tzw. getcie szczątkowym pozostało już tylko około 60 tys. Żydów. Byli to głównie ludzie młodzi i w sile wieku, bez rodzin, zatrudnieni w niemieckich warsztatach produkcyjnych, tzw. szopach. W tych warunkach, gdy nie pozostawało już nic do stracenia, wśród żydowskiej młodzieży narodziła się myśl o zbrojnym oporze.
19 kwietnia 1943 r., w przeddzień święta Pesach, niemieckie oddziały liczące 2 tys. ludzi wspierane przez czołgi i wozy pancerne ponownie weszły do getta, by je ostatecznie zlikwidować, do walki z nimi stanęło około 500 członków Żydowskiej Organizacji Bojowej, podzielonych na 22 grupy bojowe pod zwierzchnim dowództwem Mordechajma Anielewicza oraz około 150 bojowców Żydowskiego Związku Wojskowego.
Symbolem powstania stały się flaga żydowska i polska, zawieszone na wysokiej kamienicy przy pl. Muranowskim, gdzie zacięty opór przez kilka dni stawiało zgrupowanie ŻZW pod dowództwem Pawła Frenkla. Ciężkie walki na terenie szopu szczotkarzy toczyli bojowcy ŻOB dowodzeni przez Marka Edelmana.
Zaledwie kilkudziesięciu powstańcom udało się wydostać kanałami i podziemnymi tunelami z płonącego getta. Większość z nich zginęła następnie w wyniku denuncjacji, część w walkach partyzanckich, niektórzy wzięli udział w powstaniu warszawskim w 1944 r. 8 maja 1943 r. Niemcy otoczyli bunkier dowództwa ŻOB przy ul. Miłej 18. Około stu bojowców, wśród nich Mordechaj Anielewicz, udusiło się dymem lub popełniło samobójstwo, nie chcąc wpaść w ręce Niemców.
Mimo to, walki pojedynczych grup powstańczych trwały dalej, aż do 16 maja. Tego dnia wieczorem na znak zwycięstwa Niemcy wysadzili w powietrze znajdującą się poza terenem getta szczątkowego Wielką Synagogę przy placu Tłomackie 7. Stroop zapisał w swoim raporcie: „Żydowska dzielnica mieszkaniowa w Warszawie już nie istnieje!”. Po powstaniu Niemcy zrównali teren getta z ziemią.
Ogólnopolska Interdyscyplinarna Konferencja Naukowa „Warszawo ma … 79. rocznica wybuchu powstania w getcie warszawskim”będzie okazją do przypomnienia tego ważnego zrywu, podczas którego Żydzi wyrazili swoje bohaterstwo.
W konferencji wezmą udział historycy zajmujący się upowszechnianiem wiedzy na temat dziedzictwa obecności Żydów na ziemiach polskich, historycy sztuki, badacze literatury, malarstwa, archeologowie i varsavianiści.
Wydarzenie będzie transmitowane na żywo na kanale Youtube Muzeum Niepodległości. Patronat honorowy nad konferencją objęli: Marszałek Województwa Mazowieckiego i Prezydent m.st. Warszawy.
Szczegółowy program:
14.04.2022 roku, godz. 9.00, sala multimedialna, Pałac Przebendowskich/Radziwiłłów
9.00- 9.15 Powitanie gości oraz okolicznościowe przemówienia
9.15-9.20 Prezentacja idei konferencji- Maciej Jakubowski Dział Historii i Badań Naukowych w Muzeum Niepodległości
9.20- 9.35 Wystąpienie gościa specjalnego Pani Krystyny Budnickiej – Honorowej Obywatelki Miasta Stołecznego Warszawy, członkini Stowarzyszenia Dzieci Holocaustu
9.35- 9.50 O poszukiwaniach żydowskich dzieci i borykaniu się z brakiem tożsamości – dr Beata Michalec (Muzeum Niepodległości)
9.50- 10.05 Chłopi i Żydzi w panoramie dziejów– dr Janusz Gmitruk (Muzeum HPRL)
10.05- 10.20 Zagłada Żydów w powiecie opatowskim (dystrykt radomski GG) – dr hab. Jerzy Mazurek (Muzeum HPRL)
10.20- 10.35 Towarzystwo Szkoły Ludowej wobec ludności żydowskiej w autonomicznej Galicji– dr Mirosława Bednarzak-Libera (Muzeum HPRL)
10.35- 10.50 Powojenne odszkodowania dla mniejszości żydowskiej – dr Ryszard Ślązak (MHPRL)
10.50- 11.05 Informacja o badaniach archeologicznych na terenie getta warszawskiego – Hanna Pilcicka- Ciura (Państwowe Muzeum Archeologiczne)
11.05- 11.20 Powstanie w getcie białostockim- wyobrażenia i rzeczywistość – Piotr Kornacki (IPN Białystok)
11.20- 11.35 Losy uciekinierów z getta w Warszawie na przykładzie Rosy Hutnik i Lotte Eckstein – Janusz Piwowar, Dawid Chomej (IPN Warszawa)
11.35- 11.50 Jak robić to co robić należy i być przyzwoitym – Janusz Owsiany (Stow. Monopol Warszawski)
11.50-12.05 Społeczność polska i żydowska na Ziemi Leżajskiej- wybrane aspekty dialogu międzykulturowego – dr Magdalena Markocka (UKSW)
12.05- 12.20 Otwarcie wystawy: Wieś Polska w obronie ludności żydowskiej podczas II wojny światowej
12.20- 12.35 Przerwa kawowa
Po przerwie:
12.35- 12.50 „Twoje odwrócenie głowy pomaga tym, którzy dopuszczają się zła”- Warszawska Nagroda Edukacyjna im. Marka Edelmana i jej wpływ na kształtowanie postaw dzieci i młodzieży– Dorota Łoboda (Przewodnicząca Komisji Edukacji w Radzie m.st. Warszawy)
12.50- 13.05 Łączy nas pamięć. Akcja Żonkile jako forma propagowania wiedzy o powstaniu w getcie warszawskim– dr Anna Skoczek (Szkoła Wyższa im. Bogdana Jańskiego w Krakowie)
13.05- 13.20 Na pomoc Żydom. Sylwetka prof. Krzysztofa Dunin- Wąsowicza – Przemysław Prekiel (Muzeum Historyczne w Przasnyszu)
13.20- 13.35 Okupacja niemiecka w Płocku (1939-1941) i powstanie w getcie warszawskim (1943) według Płocczan pochodzenia żydowskiego – dr Rafał Kowalski (Muzeum Żydów Mazowieckich w Płocku)
13.35- 13.50 Audiowizualność jako forma uczestnictwa w powstaniu w getcie warszawskim – Justyna Majewska (Żydowski Instytut Historyczny)
13.50- 14.05 Życie codzienne i zagłada aniołów i ludzi – dr Mirosław Matosek (ZSSIJO w Warszawie)
14.05- 14.20 Zofii Kossak-Szczuckiej Konrad Żegota – dr Krzysztof Bąkała (Muzeum Niepodległości)
14.20- 14.35 Ludność żydowska w Makowie Mazowieckim – Daria Zarodkiewicz (studentka AFiB Vistula)
14.35- 14.50 Getto w Strzegowie XI 1941 – XI 1942 – Maciej Jakubowski (Muzeum Niepodległości)
14.50- 15.05 Henryka Łazowertówna w getcie i o getcie- przypomnienie poetki – Krzysztof Andrulonis (Uniwersytet Warszawski)
15.05- 15.20 Pawiak, a powstanie w getcie – Robert Hasselbusch (Muzeum Niepodległości)
15.20- 15.35 Twórczość artystyczna Romana Kramsztyka na przykładzie rysunków sporządzonych w getcie warszawskim – Bartłomiej Sokołowski (Muzeum Niepodległości)
15.35- 15.50 Judaika w zbiorach Muzeum Niepodległości – Andrzej Kotecki (Muzeum Niepodległości)
15.50- 16.05 – Sprzedaż i dostawa broni dla walczącego getta warszawskiego– Piotr Maroński (Muzeum Niepodległości)
16.05- 16.20 Dyskusja
16.20 – Zakończenie konferencji
Dowiedz się więcej o konferencji:
www.muzeum-niepodeglosci.pl
